Kalendarz żydowski

Kalendarz żydowski (luach haszana) oparty jest na roku księży­cowym. Księżyc okrąża Ziemię w ciągu 29 i pól dnia. Zwykły rok składa się z dwunastu miesięcy (chodesz), a każdy z nich liczy sobie 29 lub 30 dni, co w sumie daje 354 dni. Biblia nakazuje obchodzić święto Pesach wiosną, zatem rok księżycowy należy dopasować do słonecznego, na który składa się 365 i ćwierć dnia. Czyni się to, do­dając siedem razy w przeciągu 19 lat słonecznych dodatkowy miesiąc (adar szeni) liczący 29 dni. Poza tym miesiące cheszwan i kislew wy­dłuża się lub skraca o jeden dzień, ponieważ ani Jom Kipur (Sądny Dzień), ani Hoszana Rabba (siódmy dzień święta Sukkot) nie mogą wypadać w Szabat.

Każdy kolejny miesiąc rozpoczyna się nowiem Księżyca. Rosz Cho­desz („głowa miesiąca” po hebrajsku) był w czasach biblijnych waż­nym świętem, podczas którego składano w świątyni specjalne ofiary. Po reformie kalendarza, która miała miejsce w pierwszej połowie IV w. n.e., początek miesiąca ustalano za pomocą bezpośredniej obserwacji. Przynajmniej dwóch świadków musiało stwierdzić, że ukazał się Księżyc i na tej podstawie Naj­wyższa Rada, sanhedryn, stwierdzała rozpoczęcie się miesiąca, a w dalszej kolejno­ści ustalała daty różnych świąt. Następnie rozsyłano gońców po całej Ziemi Świę­tej i najbliższych jej okolicach, by ogłosili dokładną datę nowiu księżyca. Ponieważ do Żydów żyjących w diasporze, szczególnie daleko od Palestyny, wiadomość o do­kładnej dacie święta mogła nie dotrzeć w odpowiednim czasie, zalecono im obcho­dzić święto przez dwa dni. I chociaż okoliczności, które to spowodowały dawno temu się już zdezaktualizowały w odniesieniu do pewnych świąt, zwyczaj trwa do dziś. Jeżeli miesiąc ma 30 dni, Rosz Chodesz obchodzi się przez dwa dni: pierwszy przypada trzydziestego dnia miesiąca, a drugi pierwszego dnia nowego miesiąca. Gdy miesiąc ma 29 dni, Rosz Chodesz obchodzi się pierwszego jego dnia.

W żydowskim kalendarzu są następujące miesiące: nisan (30 dni), ijar (29 dni), siwan (30 dni), tamuz (29 dni), aw (30 dni), elul (29 dni), tiszri (30 dni), chesz­wan (29 lub 30 dni), kislew (29 lub 30 dni), tewet (29 dni), szwat (30 dni) i adar (29 dni). W roku przestępnym adar ma 30 dni, a adar szeni 29 dni.

W kalendarzu hebrajskim dzień trwa od zmierzchu do zmierzchu, zgodnie ze sło­wami Księgi Rodzaju: „I stał się wieczór i zaranek, dzień jeden” (1:5). Na tydzień składa się siedem dni, nazywanych kolejno: dzień pierwszy (jom riszon), dzień dru­gi (jom szeni) itd. Tydzień kończy się Szabatem — dniem siódmym.

Święta żydowskie dzielą się na dwie grupy: takie, które zostały wyznaczone w To­rze, zwane Wielkimi Świętami i świętami pielgrzymimi, oraz takie, które wyzna­czono później dla upamiętnienia różnych zdarzeń z historii żydowskiej. Wielkie Święta — jamim nora’im — to obchodzone pierwszego i drugiego dnia miesiąca tiszri Rosz Haszana i Jom Kipur, który wypada dziesiątego dnia tego samego miesiąca. Święta pielgrzymie — (Pesach) Passower, Szawuot i Sukkot wraz z Szemini Aceret i Simchat Tora — mają przypominać o zwrotnych momentach w historii Izraela. Są to święta rolnicze związane z zakończeniem zbiorów. Ich hebrajska nazwa brzmi szalosz regalim, Ks. Wyjścia 23:14: „Trzy uroczyste święta będziesz dla mnie obcho­dził w każdym roku”. Słowo regalim znaczy „czasy”, a także „stopę”; od niego pochodzi idea świąt wędrownych, pielgrzymich. Był to czas, gdy lud Izraela musiał stawić się przed Bogiem w określonym miejscu. W okresie istnienia świątyni przy­bywała do Jerozolimy znaczna liczba pielgrzymów, przynosząc do świętego miejsca naznaczone ofiary.

Święta Chanuka i Purim pochodzą z czasów późniejszych, nie biblijnych, są to najszczęśliwsze dni w roku. Jedno i drugie święto upamiętnia zwycięstwo Żydów nad wrogami.

Inne historyczne święta religijne, to Lag b,Omer, przypadające na 18. dzień miesiąca ijar, a upamiętniające powstanie Bar Kochby przeciwko rzymskim oku­pantom w II w. n.e. Tego samego dnia cudownie zakończyła się okropna epide­mia, która wybuchła wśród uczniów rabbiego Akiby. Dlatego dzień ten jest także świętem uczniów. Ponadto dzień ten wiąże się również z osobą rabbiego Simeona ben Jochai. W Izraelu aż po dziś dzień pielgrzymki wędrują do jego grobu w Meron.

Innym świętem jest Tu Biszwat — Nowy Rok Drzew — które obchodzi się 15. dnia miesiąca szwat, kiedy to zaczyna się w Izraelu wiosna. Najważniejszym dniem po­stu i żałoby jest Tiszah b’aw. To najsmutniejszy dzień w żydowskim kalendarzu, któ­ry upamiętnia zburzenie pierwszej i drugiej świątyni jerozolimskiej i inne straszne wypadki tamtych czasów.

Daty świąt:

ROSZ HASZANA — 1. i 2. dzień miesiąca tiszri (wrzesień-październik)

JOM KIPUR — 10. dzień miesiąca tiszri (wrzesień-październik)

SUKKOT — 15.-21. dzień miesiąca tiszri (wrzesień-październik)

SZEMINI ACERET — 22. dzień miesiąca tiszri (wrzesień-październik)

SIMCHAT TORA — 23. dzień miesiąca tiszri (wrzesień-październik); 22. dzień miesiąca tiszri w Izraelu

CHANUKA — trwa 8 dni od 25. dnia miesiąca kislew (grudzień-styczeń)

TU BISZWAT — 15. dzień miesiąca szwat (styczeń-luty)

PURIM — 14. dzień miesiąca adar (luty-marzec) 15. dzień miesiąca adar w Izraelu

PESACH (PASSOWER) — 15.-22. dzień miesiąca nisan (marzec-kwiecień); 15.-21. dzień miesiąca nisan w Izraelu

LAG B,OMER — 17. dzień miesiąca ijar (kwiecień-maj)

SZAWUOT — 6. i 7. dzień miesiąca siwan (maj-czerwlec); 6. dzień miesiąca siwan w Izraelu

TISZA B,AW — 9. dzień miesiąca aw (lipiec-sierpień).